چندی پیش روزنامه جمهوری اسلامی در خبری نوشت:
در یک ماه در پاییز ۱۴۰۱ از ۳۰۰ زایمان و تولد در بیمارستان شهرستان کوار که در نزدیکی شیراز قرار دارد فقط ۳ زایمان ایرانی بوده و مابقی زایمان‌ها توسط افاغنه صورت گرفته است. مسئولین امنیتی باید توجه داشته باشند که حضور این تعداد اتباع خارجی تهدیدهای بسیار زیادی را به دنبال خواهد داشت. دو نوبت عملیات تروریستی در حرم شاهچراغ در چند ماه گذشته که منجر به کشته و زخمی شدن تنی چند از هموطنان شد توسط اتباع بیگانه خودفروخته صورت گرفت.
هر چند آمار دقیقی از جمعیت کشور افغانستان و به تبع تعداد اتباع افغان ساکن در سایر کشورها موجود نیست ولی برخی از آمارها از سکونت دائم یا موقت حدود نیمی از افاغنه در خارج از سرزمین افغانستان حکایت دارد.
البته مهاجرین افغان بصورت یکسان در همه کشورهای جهان پراکنده نیستند و تقریباً ۸۰ درصد مهاجرین افغان در دو کشور ایران و پاکستان و ۱۰ درصد در عراق و امارات متحده عربی اقامت دارند و ۲۰ درصد الباقی نیز در کشورهای حوزه آسیای میانه و ترکیه و کشورهای اروپایی و اندکی نیز در ایالات متحده آمریکا اقامت دارند و بدین ترتیب تخمین زده می شود که کشور ایران به تنهایی میزبان حدود ۲۰ درصد از کل جمعیت افغانستان باشد.
در این بین دلیل اصلی مهاجرت اغلب افاغنه مسائل اقتصادی و معیشتی بوده و تنها درصد کوچکی از این مهاجرین به دلایل سیاسی،فرهنگی و یا نژادی تن به مهاجرت می دهند.
با نگاهی به وضعیت مهاجرت افغان ها بنظر می رسد مهاجرت برای افاغنه تبدیل به یک عادت غیر قابل ترک شده و اغلب اتباع افغانستان به جای ماندن و تلاش برای آبادی کشورشان به هر شکلی در پی مهاجرت و ترک وطن هستند و جالب تر اینکه این مهاجرت را به عنوان امری موقت و تفننی تلقی نموده و هر از چندی هوای سرکشی به دیار ترک شده به سر ایشان می زند.
در این بین آن دسته از مهاجران افغان که در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی و شرق دور ساکن هستند به علت وجود مقررات سخت و محدودیت های زیادی که برای پذیرش پناهندگان وجود دارد غالباً تا چندین دهه امکان بازگشت به افغانستان را پیدا نمی کنند ولی در مقابل اتباع افغانی ساکن ایران بصورت مرتب بین ایران و افغانستان در تردد هستند و به همین دلیل هیچ آمار دقیقی از تعداد مهاجرین افغان ساکن در ایران بویژه اتباعی که بصورت فصلی وارد ایران می شوند وجود ندارد.
جدای از مساله تردد و اقامت بی ضابطه اتباع افغانستان در ایران ، نرخ بالای زاد و ولد اتباع افغان در قیاس با ایرانیان، هم اکنون در حال تبدیل شدن به یک چالش برای سکنه برخی از شهرهای ایران می باشد چرا که هرچند این رفت و آمدها و حتی سکونت ها برای ساکنین شهرهای بزرگ و صاحبان کسب و کارها بد نیست ولی قطعاً این حضور بی ضابطه و زاد و ولد خارج از کنترل اتباع افغان برای اهالی شهرهای کوچک و مناطق حاشیه ایی کلانشهرها می تواند فاجعه بار باشد.
متوسط نرخ باروری و تعداد فرزندان در بین مهاجرین افغان چندین برابر ایرانیان بوده و هر خانوار افغان بطور متوسط بیش از ۴ فرزند دارد و به همین دلیل ستون فقرات بخش بهداشت و آموزش بویژه در مقطع دبستان و متوسطه اول در شهرهای کوچک مهاجرپذیر زیر بار سنگین حضور افاغنه در حال خرد شدن است.
همچنین بخش بزرگی از یارانه تخصیصی به شهرهای کوچک نصیب مهاجرین افغان شده و مردم بومی گاهی اوقات برای تامین نان هم دچار مشکل می شوند و کیفیت زیست در شهرهای کوچک مهاجر پذیر روز به روز بدتر می گردد.
در این بین دولت نیز هیچ اقدامی جهت ساماندهی مهاجرین افغان و جلوگیری از تردد بی ضابطه آنها انجام نمی دهد و مردم شهرهای کوچک را با این چالش بزرگ تنها رها کرده است.