آب و هوای کره زمین با سرعتی شگفت آور در حال تغییر است و در سه دهه اخیر این سرعت آنچنان زیاد شده که حتی افراد با عمر حدود ۳۵ سال هم متوجه تغییرات آب و هوائی در طول عمر خود می شوند بنحویکه اگر شما بیشتر از ۳۵ سال سن داشته باشید بخوبی می توانید تفاوت آب و هوای امروز با ۳۵ سال پیش در چنین روزهایی را لمس کنید.
در همین شهر آبسرد دماوند میانگین دمای هوا در طی نیم قرن گذشته بیش از ۲.۵ درجه سانتیگراد افزایش داشته و تعداد روزهای یخبندان این شهر تقریباً نصف شده است.
البته شاید بسیاری از افرراد افزایش ۲.۵ درجه ایی را ناچیز و کم اهمیت بدانند ولی باید آگاه باشیم که همین افزایش ۲.۵ درجه ایی به معنی اضافه شدن چنین دمائی به تمامی دماهای کمینه و بیشینه در ۳۶۵ روز سال و سال های متفاوت در طی چندین دهه می باشد.
به عبارتی بسیاری از شب هایی که در آن دمای هوا زیر صفر بودند اکنون دمای بالای صفر دارند و برف و یخ هایی که تا چندین هفته دوام داشتند اکنون ظرف کمتر از دو سه روز آب می شوند و همین نبود پوشش برف باعث جذب بیشتر انرژی خورشید و افزایش بیشتر دما می شود.
همین افزایش میانگین دما،باعث افزایش میانگین دمای بیشینه بویژه در روزهای پایانی بهار شده و گرمای زودرس سبب سریعتر خشک شدن پوشش گیاهی علفی می گردد و این به معنی افزایش نیاز آبی غلات نظیر گندم و جو می گردد.
این افزایش دما عملاً بر رژیم بارشی منطقه هم تاثیر منفی گذاشته و ما در زمستان سال گذشته( سال ۱۴۰۰) کمترین میزان بارش برف در یک قرن اخیر را در شهر آبسرد داشتیم.
همین نباریدن برف خود تاثیری بسیار منفی بر ذخایر آب های زیرزمینی دشت هومند گذاشته و عدم تغذیه منابع آب درکنار برداشت های غیراصولی منابع آب در دشت هومند آبسرد را تا حد ورشکستگی آبی پیش برده است.
آنچه که ما امروز در شهر آبسرد با آن مواجه هستیم تغییر اقلیم این شهر از اقلیم سرد به معتدل می باشد و احتمالاً تا چند سال دیگر بارش برف در شهر آبسرد تبدیل به یک آرزو خواهد شد.
اما چه عواملی باعث این تغییر اقلیم شده است؟
اولین و مهمترین عامل پدیده جهانی گرمایش جو زمین می باشد که سراسر کره زمین از قطب جنوب تا قطب شمال را تحت تاثیر خود قرار داده و باعث بروز خشکسالی های ممتد و سیلاب های ویرانگر در سراسر جهان شده است.
دومین علت نزدیکی شهر آبسرد به کلانشهر تهران به عنوان یکی از بزرگترین جزیره های گرمائی آسیا می باشد که امواج داغ این سلول حرارتی در سطوح میانی جو و تحت تاثیر بادهای غربی تا شهر آبسرد نیز رسیده و باعث افزایش دمای هوا در سطوح میانی جو و محل شکل گیری ابرهای باران زا شده و باعث عقیم شدن ابرها و عدم تشکیل قطرات باران و برف در میان ابرها می شود که این موضوع در نهایت باعث کاهش بارش ها در شهر آبسرد می شود( هر چند که این گرما در فصول بهار و تابستان باعث شکل گیری توده های تندری و بارش های رگباری سیل آسا در منطقه ما می گردند)
سومین علت تغییر اقلیم در منطقه ما افزایش تعداد منابع حرارتی شامل ساختمان ها و خودروها در منطقه می باشد که با تولید حرارت باعث افزایش دمای هوا شده ضمن آنکه ساختمان ها و آسفالت معابر مانند انباره حرارتی گرمای خورشید را در طی روز جذب نموده و شب هنگام آزاد می نمایند. از سوی دیگر دیوارها و ساختمان ها با تغییر مسیر باد باعث سکون و ثبات هوا شده و همین موضوع عملاً منجر به عدم تخلیه حرارت انباشته شده تولید شده توسط منابع حرارتی شده و در نهایت دمای هوا بنحو قابل ملاحظه ایی در منطقه افزایش خواهد یافت.
چهارمین علت که در واقع خود معلول سه علت قبلی است کم آبی و نبودن آب های جاری ( نهرها و رودخانه ها) و مخازن آب بر روی سطح زمین اعم از برکه و دریاچه ها در منطقه ما می باشد که سبب افزایش خشکی هوا و نوسانات شدید دمایی بین روز و شب می گردد.
بطور کلی آب های به عنوان مهمترین عامل تعدیل کننده دما نقش بزرگی در کنترل نوسانات دمایی بین روز و شب و حتی فصل های مختلف داشته و با توجه به اقلیم کوهستانی منطقه ما وجود آب های جاری بیشترین نقش را در کاهش دمای حداکثری در تابستان ها دارد که همین کاهش حداکثر دمای ثبت شده خودبخود باعث کاهش میانگین دما در منطقه ما خواهد داشت.
برای کندتر کردن روند تغییر اقلیم چکار باید انجام داد؟
از آنجائیکه در خصوص علل اول و دوم تغییر اقلیم( گرمایش جهانی و تاثیرات کلانشهر تهران بر آب و هوای منطقه ما) کار زیادی از دست ما بر نمی آید ظاهراً ما باید بر روی علت های سوم(چشمه های گرمایی محلی) و چهارم( کم آبی)تمرکز نموده و تمام تلاش خود را معطوف به این دو علت نماییم.
صرفه ائی در مصرف برق و سوخت های فسیلی و توجه ویژه به عایق بندی حرارتی ساختمان ها و بویژه اجرای دیوارهای جانبی دو لایه در اطراف ساختمان ها و در صورت امکان استفاده از مصالح ساختمانی جدید که عایق حرارت و رطوبت می باشند یکی از بهترین راهبردها جهت کاهش مصرف سوخت و مهار چشمه های گرمائی می باشد ضمن آنکه در منازل ویلائی می توان با استفاده از پنل های خورشیدی بخشی از برق پاک مورد نیاز خانه را تامین کرد( مشروط بر اینکه سارقان در مناطق اطراف شهر اجازه باقی ماندن پنل ها را بر روی پشت بام بدهند…!)
در رابطه با آب نیز تکلیف تا حدود زیادی روشن و مشخص است چرا که با توجه به سهم حدود ۹۰ درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی در منطقه ما یکی از بهترین راهبردها تغییر الگوی زراعت و کاشت گیاهان مثمر مقاوم در مقابل کم آبی نظیر آلبالو،زردآلو،بادام،زرشک و انگور و خودداری از کاشت گیاهان آب پسند نظیر گل های فصلی و چمن و محصولات جالیزی بویژه خیار و کدو می باشد.
رعایت همین نکته ساده به تنهایی می تواند بنحو قابل توجهی مانع از هدر رفت آب گردد ضمن اینکه راهکارهایی نظیر پوشش اراضی باغی بوسیله مالچ و چیپس چوب و پوشاندن استخرهای کشاورزی بوسیله توپ های کوچک پلاستیکی از دیگر راهکارها برای جلوگیری از تبخیر و هدر رفت آب می باشد.
به هر حال ما انسان ها شاید در کوتاه مدت نتوانیم مانع از تغییرات منفی در اقلیم بشویم ولی قطعاً در بلند مدت می توانیم با یک اجماع جهانی همانگونه که اقلیم را به این نقطه رسانیدیم دوباره آن را به حالت ایده آل نزدیک کرده و آسیب های وارده به طبیعت را تا حدودی ترمیم کنیم.