زلزله های روز دوشنبه جنوب و مرکز ترکیه در ظاهر نشان داد که حتی ساختمان های مقاوم با نقشه های مهندسی و تحت نظارت مهندس ناظر نیز چندان در برابر زلزله های شدید ایمن نیستند و اگر یک زلزله به اندازه کافی شدید باشد هر نوع ساختمانی را می تواند تخریب کند، البته این فقط یک روی سکه است و تجربه زلزله های شدید در ژاپن چیز دیگری را نشان می دهد و ظاهراً مشکل تخریب ساختمان ها بیش از آنکه به شدت زلزله مرتبط باشد به وجدان سازندگان و مهندسان ناظر و نحوه اجرای ضوابط و صد البته به جدیت شهرداری ها در نظارت بر نحوه کار سازندگان و مهندسان ناظر بستگی دارد.
حال این سئوال پیش می آید که آیا این دو زمین لرزه ( اولی با بزرگای ۷.۸ و دومی ۷.۶ ریشتر ) برای بیشتر ساختمان ها بسیار شدید بودند؟ یا اینکه ساختمان ها مطابق با استانداردهای ساخت و ساز مدرن نبودند؟ آیا قصوری از سوی مسئولین صورت گرفته است؟
پروفسور اوکان تویسوز، مهندس زمین شناسی از دانشگاه فنی استانبول، معتقد است که ترکیب غم انگیز همه موارد فوق منجر به فاجعه روز دوشنبه گذشته شد. تویسوز به الجزیره گفت: «ما در اینجا با زلزله های واقعاً عظیمی روبرو هستیم. اولین مورد تقریباً معادل آزاد شدن انرژی ناشی از انفجار حدود ۵ میلیون تن TNT یا ۵۰۰ بمب اتم بود. دومی معادل ۳.۵ میلیون تن TNT یا ۳۵۰ بمب اتم بود. بیشتر ساختمان‌ها قادر به مقاومت در برابر چنین نیرویی نیستند.»
سینان ترککان، مهندس عمران و رئیس انجمن مقاوم سازی زلزله ترکیه با این موضوع موافق است. او توضیح داد: «زمین‌لرزه‌ها نه تنها بسیار شدید بودند، بلکه به‌سرعت نیز به وقوع پیوستند. بسیاری از ساختمان‌ها در زلزله اول فقط آسیب‌های خفیف تا متوسط دریافت کردند اما پس از زلزله دوم فرو ریختند.»
در حالی که این لرزش‌ها با این قدرت و زمان مداوم هر ساختمانی را از پای در می‌آورند، کارشناسان تاکید کردند که تراژدی در این مقیاس به هیچ وجه اجتناب‌ناپذیر نیست. سینان ترککان با وجود این حقایق می‌گوید: “بر اساس برآوردهای رسمی، ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ ساختمان در روز دوشنبه فروریخت. زلزله هر چقدر هم که شدید باشد، اگر همه ساختمان‌ها مطابق استاندارد بودند، هیچ زلزله‌ای نمی‌توانست به این میزان خسارت وارد کند.”
پس تا اینجای کار مشخص شد که هم شدت زلزله و هم عدم رعایت ضوابط فنی در تعامل با یکدیگر چنین فاجعه عظیمی را بوجود آورده اند.
حال به ایران خودمان می رسیم و می خواهیم ببینیم که وضعیت ساختمان سازی در ایران چگونه است؟
در این بین هر چند ضوابط ساختمان در اغلب کلانشهرهای ایران تاحدود زیادی رعایت می گردد ولی در شهرهای کوچک معمولاً نظارت و سختگیری های شهرداری ها بر نحوه کار سازندگان و مهندسان ناظر کمتر و میزان تخلفات بسیار بیشتر است و هر چه شهر کوچکتر باشد ظاهراً این مشکل بزرگتر می باشد.
تجربه زلزله های شدید کشور نظیر زلزله بم و سرپل ذهاب و اخیراً خوی نشان دهنده قصور غیر قابل اغماض سازندگان و مهندسان ناظر و وجود فساد در شهرداری های این شهرها بودند کمااینکه در ما بیشترین تلفات در سرپل ذهاب را در پروژه مسکن مهر آن شهر شاهد بودیم.
با همه این اوصاف به این نتیجه تلخ می رسیم که هیچ ساختمانی در ایران تحمل زلزله بالای ۷ ریشتر را نداشته و قطعاً چنین رخدادی در هر کجای ایران می تواند فاجعه بار باشد.