پاییز سال ۱۴۰۴ خشک ترین پاییز یک قرن اخیر بود و تا اینجای کار حدود ۹۵ درصد پهنه سرزمین ایران دچار خشکسالی فوق العاده شدید بوده و به گفته محمدرضا کاویان‌پور، رییس موسسه تحقیقات آب «از ابتدای پاییز هیچ بارشی در تهران رخ نداده و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا پایان پاییز نیز این روند ادامه خواهد داشت»
نکته نگران کننده ماجرا این است که اغلب سدهای آب کشور تقریباً از مدار خارج شده اند و هیچ پوشش برفی در هیچ یک از کوهستان های کشور وجود ندارد.
در این میان وضعیت کلانشهر تهران از همه جا بدتر است چرا استان های تهران و البرز به تنهایی میزبان حدود ۲۵ درصد جمعیت کل کشور هستند و کلانشهر تهران به همراه کرج در حدود ۲۰ درصد از جمعیت ایران را به شکل ثابت و سیال (مسافران) میزبانی می کنند و این در حالی است که تمامی این جمعیت در کمتر از ۵ درصد سرزمین ایران تمرکز یافته است و منابع آبی این محجدوده حتی در سالهای ترسالی نیز جوابگوی این حجم از مصرف نیست.
حالا کار به جایی رسیده که حتی رئیس جمهور نیز از مدیریت این بحران درمانده شده و در سفر خود به سنندج با بیان اینکه “اگر باران نبارد آب از آذر ماه در تهران جیره بندی می شود و اگر باز هم نبارد باید تهران را خالی کنید” آب پاکی را روی دست همه ریخته و چشم اندازی آخر الزمانی پیش روی تهران نشین ها گشوده است.
چه شد که به این روز افتادیم؟
۹۰% آب ایران در کشاورزی مصرف میشود که ۶۰% آن به هدر میرود. دولت ها در تمام این ادوار از خودکفایی کشاورزی گفتند بدون آنکه به ظرفیتهای ایران خشک ، کمترین توجهی کنند، بیش از ۶۰۰ سد ساختند که رودخانه ها را قطع و تالابها را خشک کرد و در همین شهر تهران ۲۲% آب شرب در لوله های فرسوده هدر میرود؛ شهری که از یک جمعیت ۵ میلیون نفری بدون برنامه ریزی برای آب، برای ترافیک و زیرساخت به بیش از ۱۵ میلیون نفر رسید.
حداقل ده دولت قبل و تمام مسئولان مرتبط باید پاسخگوی این بحران باشند. کدامیک را بیاد دارید که سیستم آبیاری نوین را برای کشاورزی اجبار کرده باشند که می توانست مصرف آب را نصف کند؟ کدام یک کشت محصولات پرآب بر در مناطق مرکزی را ممنوع و ترویج کشت محصولات کم آب بر را در دستور کار قرار داد؟
چرا نکردند؟ چون خودکفایی در دستور کار بود؛ چون ذینفعانی در بردن آب بود که قدرت داشتند!
همه دولتها باید پاسخگو باشند که چرا در طول این چند دهه و با علم به اینکه روزی به این نقطه خواهیم رسید، ظرفیت شیرین سازی آب خلیج فارس یا دریای عمان را نتوانستند به روزانه ۵ میلیون متر مکعب برسانند. امروز فقط ۱% از آب شرب از این روش تامین میشود در حالیکه عربستان ۷۰% از آب مصرفی خود را از این طریق تامین می کند و چرا تصفیه و بازیافت فاضلاب شهری برای مصارف صنعتی و کشاورزی هرگز بعنوان یک پروژه ملی در دستور کار قرار نگرفت.
باید پاسخگو باشند که چرا در طول این چند دهه حداقل ۳۰% از بودجه آب به نوسازی لوله های فرسوده اختصاص نیافت که امروز عامل هدررفت یک چهارم آب تهران شود و جای آن مردم، بعنوان مقصر مصرف بیش از حد آب جلوه داده شود.
باید پاسخ داده شود چرا هیچ دولتی صنایع آب بر در مناطق خشک را ممنوع نکرد و سیاست مرکز زدایی از تهران را از حرف به عمل تبدیل نکرد.
دولتها حتی اگر به ناتوانی و ناکارآمدی خود عالم و واقف بودند باید به کنوانسیونهای جهانی آب می پیوستند تا برای فناوریهای جدید و کاهش مصرف و با توجه با اقلیم معلوم ایران در خشکسالی کمک و یاری می طلبیدند اما بپذیریم که هیچیک از اینها اولویتهای ما نبود.
بحران آب در تهران و ایران حالا به اوج خود رسیده تا حدی که سدهای تهران بیشتر از ۵% آب ندارند و معلوم نیست جواب تامین آب ۱۵ میلیون نفر را چه کسی باید بدهد!
صرفه جویی ۲۰% آب توسط مردم که تنها راه حل دولت شده است مشخص نیست چقدر عملی است و روشن نیست صنایع، رستورانها، بیمارستانها و البته محصولات کشاورزی و مواد غذایی که باید به این شهر برسد چگونه مدیریت خواهد شد؛ تنها چیزی که روشن است تاثیر این وضعیت بر قیمتهاست!
دولت پزشکیان می تواند مدعی باشد این وضعیت حاصل چند دهه ندانم کاری و سو مدیریت است اما نمی تواند از امکان ناپذیری تخلیه تهران که به زبان رانده شانه خالی کند
حال سئوال اینجاست که ۱۵ میلیون نفر به کجا باید بروند ؟ تهران بزرگترین کلان شهر خاورمیانه است. تخلیه حتی موقت این شهر یعنی تامین مسکن این ۱۵ میلیون نفر در نقاط دیگری از ایران!
شغل این افراد چه خواهد شد؟ مدارس فرزاندانشان کجاست؟ چگونه می خواهی حمل و نقل این افراد را تا شهرهای دیگر و در داخل همان شهر مدیریت کنیم؟ چگونه می خواهیم مایحتاج روزانه آنها و لجستیک این موضوع را مدیریت کنیم؟ و از همه مهمتر از کجا می خواهیم آب مصرفی این ۱۵ میلیون نفر را در شهر دیگری تامین کنیم؟!!
جابجایی ۱۵ میلیون نفر انسان یا حتی جابجایی پایتخت یک پروژه ۲۵ ساله است و حداقل ۲۵ میلیارد دلار بودجه جهت تهیه زیرساخت و نیاز دارد که ما حتی یک دلار برای این مهم کنار نگذاشته ایم و احتمالا مثل ایام جنگ دوازده روزه منظور از تخلیه کلانشهر تهران تخلیه ۱۵ میلیون نفر به شهرهای اطراف تهران نظیر شهر ما آبسرد و شهرهای همجوار ما مثل دماوند و کیلان و… می باشد و بدین ترتیب همین اندک منابع آب شهر ما هم تا قبل از پایان زمستان به انتها خواهد رسید و ما نیز به همراه تهران نشین ها مجبور به تخلیه این منطقه و کوچ اجباری به جای دیگر خواهیم بود.
اینکه خشکسالی تا چه زمانی ادامه پیدا می کند را خدا می داند ولی آنچه که مسلم و مسجل است این حقیقت تلخ است که همانگونه که در چند دهه فکری برای بحران قابل پیش بینی آب انجام ندادیم از این پس هم دولت ها هیچ اقدامی برای این بحران انجام نخواهند داد و در سالهای بعد اوضاع از این هم که هست بدتر خواهد شد.
