روز دوشنبه ۱۷ بهمن ۱۴۰۱ روز عجیبی برای منطقه غرب آسیا بود چرا که دو زمین لرزه با قدرت های ۷.۹ و ۷.۸ دهم در مقیاس ریشتر مناطق جنوب و مرکز ترکیه را به لرزه در آورد.
البته وقوع زلزله بالای ۷ ریشتر در مناطق واقع در امتداد رشته کوه های زاگرس و فلات آناتولی چندان عجیب نیست و همین چند سال پیش زلزله منطقه سرپل ذهاب در ایران و در امتداد دیواره خارجی رشته کوه زاگرس بیش از ۷ ریشتر قدرت داشت ولی آنچه باعث حیرت کارشناسان شده وقوع دو زمین لرزه بالای ۷ ریشتر در یک محدوده کوچک می باشد.
بطور کلی وقتی زلزله ایی به این شدت و بزرگی در منطقه ایی رخ می دهد زلزله های پس از آن یا به قول معروف پس لرزه های آن بتدریج کوچک و کوچکتر می شوند ولی زلزله عظیم ۷.۹ ریشتری بامداد دوشنبه با یک پس لرزه تقریباً بزرگتر ۷.۸ ریشتری همراه بود و این باعث تعجب دانشمندان زمین شناس شد.
البته بسیاری از کارشناس وقوع چنین زمین لرزه هایی را برای منطقه جنوب فلات آناتولی پیش بینی می کردند.
بر همین اساس علی اصغر هدایی، متخصص ژئومورفولوژی گفت:با توجه به اینکه پوسته عربی [صفحه تکتونیکی عربستان] در حال حرکت و بالا آمدن است پیش بینی می شد در ترکیه شاهد وقوع زمین لرزهای با قدرت زیاد باشیم.
ایشان در تشریح این اتفاق بیان داشت:هشت سال قبل نیز در دریای سرخ زمین لرزه پر قدرتی رخ داد که باعث ایجاد آتشفشان در دریا شد. در حال حاضر در منطقه اوراسیا به علت این حرکت پوسته ،رشته کوههای ترکیه تحت فشار قرار دارند.
این کارشناس زمین شناسی ادامه داد:براساس سوابق زلزله های قدرتمند ایران، شهرهای تهران و تبریز مستعد رخ داد زلزله ۷.۸ ریشتری مانند زلزله امروز ترکیه هستند.
ایشان ضمن رد ارتباط دو زمین لرزه خوی و ترکیه گفت:زلزله خوی و ترکیه هیچ ارتباطی با هم ندارند. گسل خوی سیه چشمه نام دارد و ۱۷۰ کیلومتر طول این گسل است. در حال حاضر به نظر می رسد پس لرزه های خوی قدرت زیادی نداشته و قدرتمندترین آنها به ۴.۵ ریشتر برسد.
اما نکته مهم سخنان این کارشناس متوجه همان بحث حرکت صفحه عربستان به سمت شمال و فشار سنگین این صفحه به صفحه اوراسیا و ساز و کار کوه زائی در امتداد رشته کوه های واقع در فلات های ایران و آناتولی می باشد.
منطقه تهران هر چند در خط دوم منطقه تحت فشار صفحه عربستان قرار دارد ولی با تداوم فشار این صفحه به رشته کوه زاگرس و انتقال این فشار به دشت های مرکزی ایران دیر یا زود شاهد لغزش گسل های موجود در امتداد رشته کوه زاگرس به جناحین خواهیم بود و لغزش همانا و باز شدن قفل گسل و وقوع زمین لرزه های شدید همانا.
در این میان نباید فراموش کنیم که حدود یک پنجم جمعیت ایران هم اکنون در یک منطقه محدود در امتداد رشته کوه البرز و گسل های عظیم آن و بویژه گسل بزرگ البرز جنوبی و گسل های فرعی آن نظیر گسل مشاء،ایوانکی،شمال تهران،ایپک و آبیک و… در حدفاصل شرق استان تهران تا غرب استان البرز و شرق استان قزوین ساکن هستند و وقوع یک زمین لرزه بزرگتر از ۷ ریشتر عملاً می تواند زندگی ۲۰ درصد از مردم ایران را تحت تاثیر قرار دهد.
واقعیت این است که شهرهای پر جمعیتی نظیر تهران،اسلامشهر،کرج،شهر قدس و شهریار و ملارد ،رباط کریم و بهارستان،بومهن و رودهن و دماوند و… اصلاً آمادگی مواجه شدن با زمین لرزه های بزرگتر از ۷ ریشتر را ندارند و اگر خدای نکرده در این محدوده چنین زمین لرزه ایی رخ دهد ما احتمالاً شاهد تلفات میلیونی خواهیم بود.